عنوان: افراط گرایی مذهبی و امنیت انسانی در خاورمیانه ( ۲۰۱۸_ ۲۰۰۱) مطالعه موردی عراق و سوریه
مولف: سید جمال محفوظیان
قطع: وزیری
تعداد صفحات: ۱۹۸
اندیشکده روابط بین الملل: افراط گرایی مذهبی یکی از چالش های مهم عصر ما در برابر صلح و امنیت بین الملل به شمار می رود.خاورمیانه منطقه ای است که سهم عمده ای از منازعات بین المللی را به خود اختصاص داده است . این منطقه طی دو دهه گذشته کانون ظهور افراط گرایانی بوده است که بر اساس ایدئولوژی مذهبی و اقدامات تروریستی ،امنیت منطقه و نظام بین الملل را به مخاطره انداخته اند . افراط گرایان مذهبی پس از واقعه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ ، جلوه ای جدید از تروریسم به نمایش گذاشتند که با همه اشکال پیش از خود متفاوت بود . تفاوت تروریسم جدید در انگیزه ی دینی ، ساختار شبکه ای ، کنش انتحاری و گستردگی جهانی بود و می توان آن را تروریسم نوین جهانی نامید که مصداق عینی آن سازمان القاعده است . از سال ۲۰۱۱ و پس ازتحولات بهار عربی بسیاری از گروه های افراط گرای مذهبی مجال یافتند به عنوان بازیگران جدید به نقش آفرینی بپردازند . در شرایط بی ثبات منطقه ، گروه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) با تغییر و به تعبیری گسست از مدل القاعده، چهره ای جدید از تروریسم به نمایش گذاشت که خشونت عریان و نمایش رسانه ای وجه مشخصه آن بود . این گروه تروریستی خود را دولت اسلامی نامید و جنگ و جهاد را تنها راهکاربرای تشکیل خلافت و اجرای شریعت اسلامی می دانست . هر چند افراط گرایی مذهبی در خاورمیانه به این دوگروه محدود نمی شود اما این دو گروه به مثابه چتری فراگیرسایر گروه های جهادی را پوشش می دهند و از نفوذ و قدرت تاثیر گذاری بسیار بالایی برای تنش آفرینی در سطح ملی ، منطقه ای و بین المللی برخوردارند . چارچوب مفهومی این پژوهش برای تحلیل و تبیین کنش افراط گرایان مذهبی ، امنیت انسانی است . رهیافت امنیت انسانی ، رهیافتی است که با گذار از برداشت سنتی به امنیت ، تهدید نسبت به جامعه انسانی را صرفاً نظامی نمی داند بلکه از هفت نوع تهدید نام می برد که چه به صورت مسقیم در منازعات (خشونت) و چه به صورت غیر مستقیم (عدم توسعه یافتگی) کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد . نمودار ها و داده های موسسات جهانی نظیر بانک جهانی و نهادهای بین المللی مانند فائو، سازمان بهداشت جهانی ، یونیسف وگزارش های توسعه سازمان ملل نشان می دهد که شاخص های امنیت انسانی در کانون های مورد منازعه در خاورمیانه در سه بُعد امنیت غذایی ، امنیت بهداشتی و امنیت زیست محیطی تحت تاثیر تروریسم و منازعات خشونت آمیز افراط گرایان مذهبی دچارآسیب شده است .